سازهای زهی در گذر تاریخ عنوان این مقاله ی ما است . از قرن سیزدهم میلادی ( قرون وسطی ) و از طریق کشور اسپانیا گروهی از ساز ها به نام Vihuela de Pendola ویلا پندُلا که با یک تکه پَر پرنده نواخته می شد . Vihuela de arco ویولا آرکو که با یک آرشه نواخته می شد و Vihuela de mano ویولا مانو که با انگشتان دست نواخته می شد رایج بودند .
ریشه تمام این ساز ها ساز لوت یا همان عود شرقی می باشد . که با ورود اعراب به اروپا در آن قاره رواج یافت . با ورود اعراب علوم مختلفی که بعضا منشاء آن یونان باستان بود ولی در دوران تاریک اروپا یعنی قبل از قرون وسطی به فراموشی سپرده شده بودند از طریق کتاب های عربی مثلا در زمینه های نجوم ، طب ، هندسه و موسیقی دوباره به اروپا راه یافتند . دوران تاریکی در اروپا ، دوره ایی بود که در اروپا جامعه درگیر جنگ ها و امراض همه گیر بود . جنگها اغلب بین اکثریّت مسیحی و اغلیّت های مذهبی بسیار خشونت بار بود .
سازهای زهی در گذر تاریخ
بنا به تشریح برخی مورّخین اقلیّت ها می بایست غرامت پرداخت می کردند تا حق زیستن داشته باشند . مالیات بیشتری نسبت به مسیحی ها پرداخت می کردند . با همه اینها همیشه باید منتظر تکفیر شدن و تعقیب شدن توسط اکثریّت می بودند . طبق مستندات موثق بسیاری از انسان ها ( حداقل سه میلیون نفر) در اروپا به جُرم جادوگر بودن و سحر کردن تکفیر شدند . آنها زنده زنده سوزانده شدند .
امروز در نزدیکی شهر دورتموند آلمان یادبودی از آخرین موارد سوزاندن جادوگران در قرن هجدهم میلادی وجود دارد . آخرین جادوگر آلمان در ۱۱ آوریل سال ۱۷۷۵ و در شهر کِمپتِن Kempten به اعدام محکوم شد . برای اینکه سطح خشونت و تاریکی این دوره برای شما روشن شود ، به یک نمونه از این گونه وقایع و قضاوتها اشاره می کنیم .
در سال ۱۶۱۷ و در نروژ تقریبا تمام بانوان روستاهای Vardø, Kiberg,Ekkerøy و Vadsø سوزانده شدند. گفته شده که جُرم آنها این بوده که این بانوان چنان سحر و جادویی بکار بردند که باعث طوفان بر روی دریا شده اند . و ۴۰ نفر از ماهیگیر ها به خاطر این طوفان غرق شده اند.
فقط در آلمان چهل هزار نفر را به جرم سحر و جادوگری سوزاندند .
بیشتر قربانیان اما از کشورهای اسکاندیناوی بودند. تعلق داشتن به دین و مکتب خاصی دلیل بر سوزاندن قربانیان نبوده . دلیل اصلی این رفتار غیر عقلانی خرافات بوده است . قحطی هم جزو دلایل نابسامانی این دوران می باشد . و اینکه مردم اعتماد خود را به کلیسا برای مقابله با امراض و قحطی از دست داده بودند. و فکر می کردند کلیسا نتوانسته راهکاری کارامد و عملی برای مقابله با این مشکلات ارائه بدهد .
در این شرایط بسیار رنج آور مسلمانان عرب با تسلّط به علوم مختلف و شیوه شهرداری و حکومت رانی پایه گذار بسیاری از حرکت های سازنده در اروپا می شوند . اما در زمینه ی موسیقی ، اعراب ساز عود (Lute ) را به اروپا می آورند و از طریق اسپانیا این ساز به تمام اروپا راه پیدا میکند .
شما نیز ممکن است بپسندید
پیشرفت موسیقی کنترپوانتیک در ابتدا با ساز عود میسّر شد . موسیقی کنترپوانتیک بر روی ساز عود با استفاده از انگشت شصت برای نتهای بَم نواخته می شد . دیگر انگشتان مثل انگشت اشاره و وسط و انگشت حلقه هم برای اجرای ملودی استفاده می شده است.
اما داستان سازهای زهی ، داستانی ریشه دار است و شاید اشاره به پیشینه این ساز خالی از لطف نباشد.
تصویر بالا ، سازهای ویولا دا گامبا را نشان می دهند. این ساز ها هم مثل ویولن با آرشه نواخته می شوند ولی آنها دارای باره هستند و از این نظر با ویولن فرق دارند . این ساز ها از نظر قدمت قدیمی تر ازویولن هستند. می توان آنها را اجداد ویولن امروزی دانست.
ساز های زهی که با نام گامب معروف هستند از نظر شکل و اندازه بسیار متنوع هستند .
بسیاری از آنها مثل ویولنسل امروزی روی زمین و بین پاهای نوازنده قرار می گیرند و نواخته می شوند . بعضی از آنها هم بر روی شانه قرار می گرفتند
این ویدئو بخشی از قطعه اثر یوهان سباستیان باخ می باشد که برای ویولن داگامبا و کلاویکورد ( چِمبالو Cembalo) نوشته شده است.
زهی ها در گذر تاریخ
سازهای زهی گامب مثل ویولن دا گامبا از نظر تعداد سیم ها هم معمولا متفاوت از ویولن یا ویولنسل های امروزی هستند . سازهای قدیمی معمولا پنج و یا شش سیم داشتند و تعداد سیم ها به نه و یازده هم می رسیده و چه بسا این که از یازده سیم هم بیشتر داشتند .
ویولا داگامبا Viola da gamba در اندازه های مختلف برای نواحی صوتی مختلف ساخته می شدند . Diskant برای ناحیه صدا های زیر تر/ Alto/Tenor برای ناحیه میانی و Bass برای صداهای ناحیه بَم . مثلا ویولن داگامبا دیسکانت زیرترین صدا در این خانواده از ساز ها را دارد .
در اثر فوق ویولن داگامبا دیسکانت ایفای نقش می کند .
اصولا ویولن داگامبا از نظر لغوی یعنی ویولنی که میان پا نواخته می شود و خانواده این ساز همگی بر روی زمین و میان پاها نواخته می شوند .
خانواده ساز های ویولن اما بر روی شانه یا بازو نگه داشته و نواخته می شوند .
این دو نوع ساز هر دو با اشکال بسیار متفاوت یعنی اندازه و تعداد سیم بسیار متفاوت در قرن شانزدهم رایج بودند . خانواده ویولا داگامبا بعدا کمتر از ویولن مورد توجه قرار گرفت . اندازه ویولن طبق مستندات در دوره باروک و توسط نیکولای آماتی و مخصوصا آنتونیو استرادیواری تثبیت شد .
